Firmaların sonradan kontrolü, gümrük idarelerine verilen beyanname, beyannameye eklenen fatura ve diğer belgelerdeki bilgilerin firma kayıtları ile doğruluğu, gümrük işlemlerinin mevzuata uygun olarak yapılıp yapılmadığı, gümrük vergilerinin tam olarak tahsil edilip edilmediği ile kaçakçılık mevzuatına aykırılık olup olmadığının, firmalara/kişilere ait yerlerde, denetimin buralarda yapılmasının mümkün olmaması halinde gümrük idaresinde yapılmasıdır.

Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikasına veya Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen onaylanmış kişi statüsüne sahip firmalar, işlemlerinde usulsüzlük tespit edilmesi nedeniyle bakanlık tarafından yapılan risk analizlerinde yüksek riskli hale gelen firmalar, bunların dışında kalan ve ithalat–ihracat yapan firmalar arasından rastgele seçilenlere yönelik olarak yapılmaktadır.

Sonradan denetim sonunda;

• Tespit edilmesi halinde hatalı ve usulsüz işlem nedeniyle eksik tahsil edilen gümrük vergileri ile idari para cezaları tahsil edilir ve konusu kaçakçılık suçu olan işlemler nedeniyle de adli cezalar uygulanır.
• Alınan cezalar nedeniyle, ithalat ve ihracat işlemlerinde firmalara tanınan veya tanınacak Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsünden yararlanama hakkı kaybedilebilir.
• Onaylanmış Kişi Statü Belgesi sahibi firmaların belgesi geri alınabilir veya başvuru yapma hakkı kaybedilebilir.
• Denetim sonucunda verilecek risk puanına göre gümrük idarelerinde daha sıkı denetim yapılabilir.
• Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür ve bu hususlar sonradan kontrolün çok önemli olduğunu göstermektedir.

Sonradan yapılan denetimlerde sadece ihracat ve ithalatçı firmalar değil bu işlemlere aracılık eden gümrük müşavirleri ve lojistik firmalar da değerlendirilmekte, aynı şekilde risk puanları belirlenmektedir. Firma ve gümrük müşavirlerinin usulsüzlükler nedeniyle alabilecekleri yüksek puanlar, direkt olarak gümrük işlemlerini etkilemekte, işlem sürelerinin uzamasına neden olabilmektedir. Örnek olarak belge kontrolü işlemlerinin kırmızı hatta, yani hem belge kontrolü hem de eşyanın fiziki muayenesine yönlendirilmesi gibi.

Sonradan kontrole, mevzuatı ve işlemleri bilen uzman kişilerin denetimi ile hazırlanmak ve birlikte teftişi vermek çok önemlidir. Bu nedenle bizimle hazırlanmanız, sizleri bu cezai işlemlerden koruyacaktır.

Sonradan kontrol kapsamında müşavirliğimiz tarafından aşağıdaki incelemeler yapılarak denetim sonuçları rapor halinde firmalarınıza sunulmaktadır. Denetim ekibimizin hazırladığı raporlar ile firmalarınız, Risk Yönetimi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yapılacak sonradan kontrole hazırlanmış olmaktadır.

Müşavirliğimiz aylık olarak;

A. Gümrük Kıymeti ve Gümrük Vergilerinin Tam Olarak Ödendiğinin Denetimi

Firmanın aşağıda belirtilen muhasebe kayıtları üzerinden yapılmaktadır. Firmanın ayrıntılı mizanları:

 102 Bankalar

 120 Alıcılar (Yurt Dışı Alıcılar)

 150 İlk Madde ve Malzeme

 151 Yarı Mamuller

 152 Mamuller

 153 Ticari Mallar

 159 Verilen Sipariş Avansları

 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar

 320 Satıcılar (Yurt Dışı Satıcılar)

 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar

 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları

 601 Yurt Dışı Satışlar

 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri

 770 Genel Yönetim Giderleri ile İthalat ve İhracat işlemleri

Bu hesaplar yardımıyla, firmaların faturalarla cari hesaplarına yapılan kayıtların, gümrük idaresine yapılan beyanlardaki bilgiler ile uyumlu olup olmadığı, beyanın dışında para transferi olup olmadığı, beyan edilmemiş bir kıymet ve KDV-ÖTV matrahı unsuru bulunup bulunmadığı, KDV beyannameleri eklerinden, beyan edilmesi gereken bir kıymet unsuru olup olmadığı, ödeme tarihlerinin doğru beyan edilip edilmediği, KKDF’ye tabi bir işlem olduğu halde yanlış beyanda bulunulup bulunulmadığı, fiili ithal tarihine kadar yapılan fakat malın kıymetine eklenmemiş bir navlun, sigorta, antrepo ücreti vb. giderin olup olmadığı, bu nedenle teslim şeklinin doğru beyan edilip edilmediği vb. gibi hususlara yönelik bir inceleme yapılmaktadır.

B. Gümrük Tarife İncelemesi

Gümrük tarifesi, ithalat ve ihracat işlemlerinde, uluslararası ticarette malların sınıflandırılmasında kullanılan, malların vergilendirilmesini ve kontrol edilmesini sağlayan bir sistemdir. 

Tarife incelemesi esas olarak, satıcı firmanın faturaya kaydettiği, alıcı firmaya verdiği katalog veya diğer tanıtıcı belgelerden yararlanılarak veya eşyanın tarife cetvelindeki yeri tespit edilerek yapılmaktadır.

• Ticari tanımları aynı fakat tarifeleri farklı olan eşyaların beyan edilen beyannameleri seçilerek aradaki farkın nedeni tespit edilmektedir.
• Vergisi daha yüksek, anti-dampinge, ek mali yükümlülüğe veya ÖTV’ye tabi eşyaların muhasebe kayıtları üzerinden denetimi ile, gümrük idaresine beyan edilen miktarlar ile stok kartları üzerinden muhasebe kayıtlarındaki girişlerinin tutarlılığının denetimi yapılmaktadır.

C. Tercihli Ticaret Rejimi İncelemesi

Bu inceleme daha çok dosya üzerinde yapılmaktadır. 

• Menşe yönünden herhangi bir önleme tabi olan ve A.TR dolaşım belgesi kapsamında ithal ve ihraç edilen eşyaların menşe şahadetnamelerinin olup olmadığına, menşei belgelerde kayıtlı eşyanın, tanınmalarını sağlayacak şekilde ve ticari deyimleri ile hiçbir tereddüte yer vermeyecek açıklıkta cins, nevi, nitelik ve miktar olarak ayrıntılı bir biçimde beyan edilip edilmediği,
• A.TR, EUR .1, Özel Meşe (Form A) gibi belgelerin mevzuatlarına uygun ve ilgili beyannameleri ekinde olup olmadığı,
• Vergisi düşük ülkeden ithal edildiği beyan edilen eşyaların, vergisi yüksek ülkelerden ithal edilip edilmediği yönünden muhasebe kayıtları, faturaları ve navlun faturaları incelenir.

D. Diğer

Bu başlık altında;

• Transit beyannameleri, antrepo ve serbest dolaşıma giriş beyannamelerinin tarife, kıymet, ödeme şekli, miktar, menşe, teslim şekli vb. yönüyle uyumlu olup olmadığı,
• Dâhilde işleme, geçici ithalat, hariçte işleme rejimlerinde beyanname kapatma işlemlerinin uygunluğu,
• Geçici ithalat işlemlerinin kesin ithalata dönüştürme işlemlerinin uygunluğu,
• Teminat mektuplarının Gümrük Kanunu ve Yönetmeliğinde belirtilen hükümlere uygun olup olmadığı, gümrük işlemlerinin tamamlanmasından sonra yapılan iade işlemlerinin doğru yapılıp yapılmadığı gibi ve daha başka işlemlerin de denetimleri, ilgili mevzuatları kapsamında yapılır.

Uluslararası ticaret yapan firmaların sonradan denetimlerinin cezai yaptırımlara maruz kalmaması için, gümrük, kaçakçılık, dış ticaret, kambiyo mevzuatı gibi konularda uzman olan personeli istihdam etmelerinin yanı sıra, tecrübe ve yetkinlik sahibi, çağımız teknolojilerini ileri düzeyde kullanan, değişim ile değişiklikleri yakından takip eden ve bu bağlamda vizyon ve misyonunu belirlemiş, dış ticaretin her aşamasında mevzuat desteği ve danışmanlık vererek, işlemlerin takibine de özen gösteren bir müşavirlikten hizmet almaları da çok önem arz etmektedir. 

Özet olarak, Sonradan Kontrol Denetimi, teftişi yapılan firmaya sayısız fayda ve avantajlar sağlar. Bu fayda ve avantajlardan bazıları aşağıda ayrıca belirtilmiştir;

• Firmanın gümrük mevzuatı ve dış ticaret mevzuatı ile kısmen mali mevzuat karşısındaki fiili durumunu ortaya çıkarır.
• Firmanın ithalat ve ihracat başta olmak üzere dış ticaret işlemlerinde, ithalat ve ihracat eşyasının kıymet, miktar, tarife, menşe, rejim beyanı, vb. işlemlerinde, eşyanın gümrük kıymeti veya ithalatta KDV matrah unsurlarında, gümrük mevzuatı, dış ticaret mevzuatı, ilgili diğer mevzuatlar ile mali mevzuatın uygulanmasında firmanın bilerek veya bilmeyerek yaptığı hata ve eksiklikler tespit edilir, bunların çözüm yolları belirtilir, yapılan hatalar ve eksikliklerin giderilmesi için çözüm yolları gösterilir, eksiklikler tamamlattırılır ve hatalar düzelttirilir.
• Firmada var olan problemler Ticaret Bakanlığı tarafından ortaya çıkarılmadan tespit edilir, çözüme kavuşturulur, işlemler iyi incelenip takip edilir, denetim maddeten ve manen en az zararla veya zararsız atlatılır.